Pożytek pszczeli

Przed przystąpieniem do założenia własenej pasieki należy dokładnie przyjżeć się jej otoczeniu.

Weryfikując skład gatunkowy roślin oraz ich zagęszczenie w zasięgu lotów pszczół jesteśmy w stanie oszacować ilość dostępnego nektaru i pyłku, a także przewidzieć okresy bezpożytkowe, w których należy dokarmiać nasze podopieczne.

W artykule:

- Określenie wydajności miodowej
- Ocena pastwiska pszczelego
- Obserwacje fenologiczne
- Rośliny miododajne dzikorosnące  (lasy i zarośla, łąki i pastwiska, sady, ogrody  warzywne i kwiatowe)

      Pszczoły są zpylaczami 60-90% roślin uprawnych. Trzmiele od 10-15%.

Zapylanie zwiększa zbiór owoców i nasion z plantacji. Wzrasta przy tym wartość plonów, np. przy zapylaniu gryki o 350%, przy rzepaku o 707%, maliny o 92%.

Biorąc pod uwagę liczbę wszystkich rodzin żyjących w naszym kraju, jedynie 50% jest niezbędne do zapylenia wszystkich roślin uprawianych w naszej gospodarce.

(Ze względu na GMO ten odsetek powinien się nawet zmniejszać.)  

Jednak ze względu na ich niewielkie rozmiary i amatorski charakter, a co ważniejsze przydomową lokalizację,  nie mają one większego wpływu na pola uprawne mieszczące się zazwyczaj co najmniej 3-6 km od zabudowań.

Na niektórych wsiach i osiedlach napszczelenie terenu sięga nawet kilkudziesięciu uli na 1 km².

Dlatego tak ważne jest prowadzenie gospodarki wędrownej w pasiekach produkcyjnych. Pasieki stacjonarne nie są użyteczne dla rolnictwa w odpowiednim stopniu.

Prowadzenie pasieki wędrownej jest o wiele bardziej pracochłonne i wymaga o wiele większych nakładów finansowych. Rodziny takie charakteryzują się:

·         * wczesnym i intensywnym rozwojem wiosennym

·        *  nastrojem roboczym przez prawie cały sezon

·         * matką pobudzoną do ciągłego czerwienia (co skutkuje spadkiem potencjału rozrodczego i koniecznością corocznej wymiany matki)

·        *  wycieńczeniem i skracającą się długością życia pszczół, spowodowaną zwiększającymi się nakładami pracy poświęconymi na wychów czerwiu.

Niedobór pożywienia wynikający z przepszczelenia terenu powoduje spadek jakości rodzin, zwiększenie zachorowalności pszczół, a nawet ich osypywanie się.

Okres braku pożytku zaczyna się w większości pasiek stacjonarnych w połowie czerwca, po zakończeniu trwania pożytku z akacji i malin.

(Lub później, po zakończeniu kwitnięcia lip.)

Ograniczenie występowania pożytku wyznacza zakończenie intensywnego rozwoju rodziny. Rośnie liczba młodych robotnic, lecz na skutek braku pożywienia zalegają one gniazdo. Intensywność czerwienia matki spada nawet o 50% w porównaniu z okresem szczytowym. U ras krainskich cechujących się intensywnym rozwojem wiosennym, spadek ten będzie jeszcze bardziej widoczny.

Zapewnienie, poprzez gospodarkę wędrowną, ciągłości występowania pożytku stymuluje rodzinę do utrzymania wysokiej produktywności.

Wykazano, iż najwyższy potencjał rodzina pszczela może uzyskać w drugiej połowie czerwca, kiedy to występuje najlepszy stosunek ilości czerwiu do wychowujących go pszczół.

Zaangażowanie pszczół w intensywne zbieranie pożytku (nawet 12-10 dniowe pszczoły mogą zostać powołane do zbierania) oraz zwiększenie podaży na pracę w ulu przy zapasach, ogranicza występowanie nastroju rojowego, a wzmaga produktywność pasieki.

Według encyklopedii pszczelarstwa pożytek pszczeli to „zasób surowców występujących w przyrodzie pochodzenia roślinnego, którymi żywią się pszczoły”.

Wyróżniamy pożytki nektarowe, spadziowe i pyłowe. Ze względu na znaczenie ekonomiczne pożytki rozwojowe i towarowe.

Ponadto pod wzg. występowania dzielimy je na:

1.   Masowe i obfite

Występują nieprzerwanie na powierzchni od kilkudziesięciu do kilkuset hektarów

2.   Rozproszone i mierne

Występują na powierzchni kilku hektarów.

Terminy kwitnienia poszczególnych roślin, jak i ich nektarodajność są charakterystyczne nie tylko w odniesieniu do gatunku, ale również uzależnione lokalnymi czynnikami klimatycznymi, glebowymi i agrotechnicznymi.

Owady zapylające i rośliny owadopylne żyją w ścisłej zależności. Rośliny dostarczają zwierzętom pożywienia, a one zapewniają im warunki do rozmnażania płciowego.

Nektar jest wydzielany przez miodniki, w celu przywabienia owadów zapylających. Zachęcająco na pszczoły działa również zapach i barwa kwiatów.

Pszczoły żywią się nie tylko nektarem kwiatowym i pozakwiatowym, ale również posilają się spadzią i wydzielinami niektórych grzybów pasożytujących na trawach orza pyłkiem.

O ile nektar możemy zastopowywać syropami cukrowymi, tak pyłek kwiatowy nie posiada w przyrodzie i przemyśle żadnego substytutu.

PYŁEK

http://www.naturalneoczyszczanie.pl/2011/09/pylek-i-kit-pszczeli/

Rośliny wytwarzające pyłek to zarówno rośliny owadopylne, jak i wiatropylne.

Drzewa wiatropylne, które odwiedzane są przez pszczoły to olcha, leszczyna, brzoza i topola. Dostarczają one bardzo wczesnego pożytku, zanim rozpoczną kwitnienie rośliny owadopylne.

Niektóre rośliny nie wytwarzające pyłku wcale np. z rodziny wargowatych.

Pyłek lipy ze względu na nieodpowiedni dla pszczół skład chemiczny (np. obecność dużej ilości szczawianów) nie jest chętnie przez nie zbierany.

Ograniczająco dla zbiorów wpływa także rozmiar pyłku. Zbyt duże ziarna produkuje malwa, ślaz, czy ogórek, a zbite w grudki storczyki i trojeść. Uniemożliwia to uformowanie obnóża.

Pyłek trujący dla pszczół produkuje: bagno, ciemięrzyca, tojad, jaskier ostry, tytoń  szlacetny, kaczeniec, naparstnica, kasztanowiec zwyczajny i rododendron.

Wartość odżywcza pyłku dla pszczół:

·         - Niewielka: drzewa iglaste

·         - Średnia: drzewa liściaste wiatropylne (leszczyna, olcha, brzoza, topola)

·         - Duża: drzewa liściaste (wierzby, krokusy, gorczyca polna, rzodkiew świrzepa, drzewa owocowe)

Pożytki pyłkowe posiadają bardzo zmienną wydajność w zależności od jakości gleby, wieku rośliny, obfitości kwitnienia

Zbiory z facelii mogą dostarczyć 245 kg pyłku z ha na glebach bielicowych, gdy na glebach lessowych aż 1077 kg.

Gryka dostarcza od 62-323 kg z ha.

Średnie zbiory pyłku na rodzinę wynoszą: w maju i czerwcu ok. 10kg, w lipcu 5,6kg, sierpniu 1,2kg, a we wrześniu 0,1kg.

Podręczniki podają, iż roczny zbiór pyłku na rodzinę wynosi 22 do 35 kg.

Wydajność pyłowa roślin jest to masa pyłku wytworzona w sezonie przez rośliny danego gatunku przypadająca na jednostkę powierzchni (np. ha).

Produkcja pyłku jest uzależniona od wielu czynników tj. rozmiary pręcików, obfitość kwitnienia, czy panującej wówczas pogody. Ponadto przyjmuje się, że pszczoły wykorzystują jedynie 50% dostępnego pyłku z roślin owadopylnych i 30% z roślin wiatropylnych.

Średniej siły rodzina potrzebuje aż 30 kg pyłku rocznie. W marcu zapotrzebowanie wynosi ok. 1,5-2 kg, w kwietniu 3-4 kg, w maju 7 kg, a w czerwcu aż 8 kg pyłku. Od października do lutego, gdy czerw w ulu nie występuje, a pszczoły mają spowolniony metabolizm zapotrzebowanie jest najmniejsze, natomiast od lutego do kwietnia pszczoły wykorzystują zapasy z poprzedniego sezonu. Dlatego dla prowadzenia racjonalnej gospodarki pasiecznej istotne jest gromadzenie odpowiedniej ilości wartościowe pierzgi i obnóży w celu uzupełniania zapasów zimowych.

NEKTAR:

http://pallensmith.com/2015/02/16/homemade-cleaning-solutions/

Ilość miodu, jaką spożywa rodzina w czasie sezonu, zmienia się w kolejnych miesiącach roku. W grudniu, styczniu i lutym każda rodzina zużywa ok. 1 kg na miesiąc. W marcu ich potrzeby rosną do 3 kg, w kwietniu do 8 kg, maju- 15 kg, w czerwcu- 20 kg. W lipcu ponownie ta wartość zaczyna spadać i wynosi 15 kg, w sierpniu- 13 kg, we wrześniu- 8 kg, październiku- 3 kg, a w listopadzie- 2 kg.

Na nektarowanie roślin ma wpływ:

·         Temperatura w ciągu dnia: optymalna 16-28⁰C, przy 35⁰C nektarowanie ustaje, natomiast rośliny wczesnowiosenne potrafią nektarować już przy 8⁰C.

·         Temperatura w nocy: niższa ogranicza zużycie asymilatów i wpływa korzystnie na nekterowanie

·         Obecność wody w glebie

·         Wilgotność powietrza

·         Żyzność gleby i prawidłowo wykonane zabiegi agrotechniczne

Wydajność miodowa roślin jest to ilość surowca miodowego (nektaru o stężeniu 80% cukrów), jaką dostarczają rośliny miododajne danego gatunku z jednostki powierzchni.

Baza pożytkowa składa się z zasobów nektaru, spadzi i pyłku w promieniu ok.1,5 km.

Przyjęto, że pszczoły przyniosą z tego zasobu do uli ok. 70-60%(niekiedy jedynie 50%). Mówimy wtedy o tzw. wziątku, czyli całości zniesionego do uli nektaru, pyłku oraz spadzi.

Promień 1,5 km to powierzchnia ok 707 ha, czyli 7 km².

FENOLOGIA

Zmiany fenologiczne są jednym z najważniejszych czynników wpływających na kierowanie pasieką. Moment zakwitania roślin jest podyktowany nie tylko podłożem genetycznym, ale również uwarunkowaniami klimatycznymi zarówno na poziomie globalnym, jak i lokalnym.

Moment wchodzenia roślin w fazę generatywną może być przesunięty w czasie nawet o ponad miesiąc. Czas ten starcza na wychowanie w pełni całego pokolenia pszczół. Dlatego tym ważniejsza wydaje się być obserwacja zmian fenologicznych i panujących w danym roku warunków atmosferycznych.

Jedynie odpowiednio przygotowana do zbiorów pasieka jest w stanie w pełni wykorzystać pożytek i przynieść  oczekiwane zyski. Jak podaje Ostrowska W., w przed dzień pojawienia się pożytku każda rodzina powinna się składać z możliwie jak największej liczby zbieraczek, dużej ilości młodych pszczół i czerwiu krytego i niewielkiej ilości czerwiu otwartego.

Wyznaczenie spodziewanego terminu kwitnienia jest podstawą do terminowego przygotowania rodzin do zbiorów. Zbyt wczesne gromadzenie robotnic w okresie bezpożytkowym prowadzić może do rojenia się, a zbyt późne obniżyć ilość zgromadzonych zapasów. Pełnia kwitnienia następuje, gdy rozwinie się 75% kwiatów w łanie. Moment ten przekłada się na widoczny przyrost masy ula. Zakończenie kwitnienia, natomiast, jest sygnalizowane jego ubytkiem na wadze.

Aby określić moment zakwitania danego gatunku, najkorzystniej jest opierać się na terminie zakwitania roślin wczesnowiosennych. Te najwcześniejsze wyznaczają tzw. wczesność wiosny i rozpoczynają okres wegetacyjny w danym roku.

http://www.rynek-rolny.pl/artykul/podbial-pospolity-lecznicza-roslina-zwiastun-wiosny-i-zasnuwajacy-uprawy-chwast,2.html

Rośliną wzorcową do określania daty występowania pożytków wczesnych okazał się być podbiał pospolity, dla późniejszych- mniszek lekarski.

Podbiał jest wzorcem na którym opiera się kalendarz kwitnienia roślin.              

Jednakże, gdy po jego wystąpieniu nadejdzie dłuższe ochłodzenie, za roślinę wzorcową uznaje się klon zwyczajny.

Np. od daty pełni kwitnienia podbiału, do terminu kwitnienia rzepaku ozimego upływa średnio 32 dni. W wieloletnich badaniach prowadzonych w Siejniku wykazano nie większe odstępstwo od tej reguły niż 3-4 dni.

Biorąc pod uwagę ciągle zmieniający się klimat, metoda fenologicznych obserwacji wydaje się najbardziej niezawodną metodą określania terminów kwitnienia, obok zastosowania tzw. uli kontrolnych ustawianych na wadze.

Każdy pszczelarz powinien prowadzić wieloletnie notatki, na bazie których będzie w stanie określić terminy zakwitania interesujących go roślin na danym terenie.

Dostępny dla pszczół pożytek jest oceniany poprzez następujące kategorie:

·         *Czas występowania

·         *Okres trwania

·         *Obfitość

·         *Źródło

Pożytki wczesnowiosenne

Fenologiczna wiosna rozpoczyna się zwykle na przełomie marca i kwietnia.

Kwitnie podbiał pospolity, wierzba iwa, klon zwyczajny, borówka czarna.

Ze wzg. na uciążliwą dla pszczół pogodę panującą tym czasie, mimo obfitości występowania pożytku, ma on jedynie charakter rozwojowy. Ponadto rodziny po zimie nie posiadają odpowiedniej do intensywnych zbiorów siły i struktury.

Jedynie południowo-zachodnie rejony kraju stwarzają warunki, w których silne i prężne rodziny mogą wytworzyć miód towarowy.

Pełnia wiosny

Pełnia wiosny przypada na maj.

Najważniejsze rośliny pożytkowe tego okresu to rzepak, drzewa owocowe i mniszek pospolity.

Rodziny do takich zbiorów muszą zostać odpowiednio przygotowane, poprzez przyspieszanie rozwoju lub zmianę struktury.

Pożytki wczesnoletnie

Przełom maja i czerwca to okres zakwitania robinii akacjowej, kruszyny, karagany, głogów i malin. Obfitym źródłem pożytku są wówczas łąki dolin rzecznych i leśne plany.

Intensywny rozwój rodziny, charakterystyczny dla tego okresu, powinien znaleźć pokrycie w ilości znoszonego do ula nektaru i pyłku, w przeciwnym razie zostanie on opóźniony, a nastrój rojowy może nadejść szybciej.

Pożytki pełni lata

Okres ten trwa mniej więcej od czerwca do połowy lipca. Kwitnie wtedy koniczyna biała, gorczyca polna, rzodkiew świrzepa, chaber bławatek, a z drzew- lipy.

W tym czasie rodzina osiąga szczyt swoich możliwości rozwojowych.

Po zakończeniu kwitnienia lip, w większości rejonów naszego kraju kończy się pożytek całego sezonu.

Różnorodność i obfitość pożytku letniego w naszym kraju z roku na rok ubożeje. Dzieje się tak za sprawą intensyfikacji rolnictwa, która wpływa na wyginięcie wielu gatunków nektarodajnych chwastów, a także z powodu zmniejszającej się powierzchni terenów dzikich.

Pożytki późnoletnie

W tym czasie, czyli od lipca do połowy sierpnia kwitnie gryka, nostrzyk, lucerna, macierzanka, miododajne szałwie, mięta i przegorzan.

Pożytki jesienne

Od połowy sierpnia do połowy września i dłużej trwa okres pożytków jesiennych.

Najważniejszą rośliną tego okresu jest wrzos. Źródła podają, iż w Polsce mamy do dyspozycji aż 2 mln hektarów wrzosowisk, czyli 6 razy więcej niż powierzchnia upraw rzepaku ozimego, jednak są ode wykorzystywane w niewielkim stopniu przez pszczelarzy.

Poza wrzosami sporą ilość nektaru i pyłku mogą zapewnić kwitnące wówczas nawłocie i rośliny siane jako poplon.

Należy w tym czasie racjonalnie wybrać metodę prowadzenia rodzin, tak aby uzyskać pożądane profity i odpowiednio przygotować pasiekę do zimowli.

Chłodne i skracające się dni nie stwarzają korzystnych warunków dla pszczół. Wiele zbieraczek ginie, dlatego skład rodzin wywożonych na późne pożytki powinien zawierać dużo krytego czerwiu i młodych pszczół stanowiących zapas siły roboczej. W tym samym czasie następuje okres maksymalnego czerwienia matki, co stwarza dalsze zapotrzebowanie na odpowiednią liczbę karmicielek, które wychowają pokolenie zimujące. Odmładzanie składu rodzin, a także zastosowanie młodych matek może nie tylko ograniczyć straty, ale również wykształtować silne rodziny, które prężnie rozwiną się na wiosnę.

POŻYTKI NEKTAROWE WCZEONOWIOSENNE

Wierzba:

Wydajność miodowa: 150 kg miodu / ha; 20-30 kg

Wydajność pyłkowa: duża

Termin kwitnienia: 12 kwiecień- Salix caprea, a 23 kwiecień- Salix alba, przez ok. 8-10 dni.

Wierzby dostarczają pożytku rozwojowego. Pyłek jest bardzo wartościowy, zawiera do 30% białka.

Salix caprea; https://www.wikipedia.org/

Salix alba; https://www.wikipedia.org/

POŻYTKI NEKTAROWE PEŁNI WIOSNY

Sady:

Wydajność miodowa: w granicach od 10 do 30 kg z hektara, porzeczka czarna 20-70 kg/ha

Wydajność pyłkowa: 12,9-51,6 kg/ha z jabłoni, wiśnia- 5-15 kg/ha

Termin występowania pożytku: 25 kwiecień do początku maja, w północnej Polsce 10-15 maja.

Malus x domestica; https://www.wikipedia.org/

Miód towarowy mogą dostarczyć jedynie silne rodziny.

Więcej pożytku zapewniają sady jagodowe, a szczególnie malin i porzeczki czarnej, mniej sady drzew owocowych.

Miód pozyskany z sadów ma kolor zielonożółty, a po skrystalizowaniu biały.

Do zapylania wykorzystuje się rozstawę co 100 m, po 3-4 rodziny na stanowisko.

Ule wywozi się do sadów po zakończeniu zabiegów agrochemicznych i po upływie okresu karencji dla pszczół, a zabiera ze stanowiska w momencie opadania pierwszych kwiatów.

Mniszek lekarski:

Wydajność miodowa: 225 kg/ha; 10-30 kg/ha

Wydajność pyłkowa: 70-102 kg/ha; 100-300 kg/ha

Termin kwitnienia: masowe kwitnienie początkiem maja, może ponownie zakwitnąć jesienią.

Taraxacum officinale

Warunkiem dobrego nektarowania jest ciepła, niemal upalna pogoda.

Rasy pszczół kaukaskich i ich pochodnych, o długich języczkach, są lepiej przystosowane do zbierania nektaru z mniszka.

Roślina nie nektaruje popołudniami oraz przy deszczowej pogodzie.

Rzepik i rzepak:

Wydajność miodowa: 115-240 kg/ha; 70-140 kg/ha

Wydajność pyłkowa: 90-179 kg/ha, jednak pyłek ten charakteryzuje się małą wydajnością biologiczną dla pszczół; 60-150 kg/ha

Termin występowania pożytku: Polska południowa - 8 maj, środkowa – 9 maj, północna - 19 maj.

Między 13, a 15 maja należy przygotować się na ochłodzenie, a nawet przymrozki.

Brassica napus var. napus; https://www.wikipedia.org/

Aby zapewnić odpowiednie zapylenie, na 1 ha należy umieścić 4 rodziny.

Przy występowaniu zapylaczy plon nasion na plantacjach zwiększa się o 25 do 126%.

W celu zmniejszenia nalatywania pszczół do uli skrajnych, odległość pasieki od pożytku powinna wynosić najmniej 10 m, a ona sama powinna posiadać liczne punkty orientacyjne.

Największe zbiory, bo aż 75% wydajności pasieczyska, uzyskują pszczoły w pierwszej połowie czasu trwania kwitnienia.

Kwitnienie rzepaku zazębia się z kwitnięciem popularnego chwastu tych upraw -chabra bławatka. Co może przedłużyć okres zbierania pożytku prawie do momentu zbioru rzepaku.

Wydajność miodowa chabra bławatka w zwartym łanie to ok. 250 do 350 kg/ha, a pyłkowa 30-95 kg.

Miód rzepakowy jest szarawobiały, szybko krystalizuje, o smaku ostrym i kremowej konsystencji.

Duża ilość drożdżaków zawarta w nektarze, zmniejsza trwałość miodu rzepakowego.

Sposób rozstawienia uli na polach rzepaku:

POŻYTKI NEKTAROWE WCZESNOLETNIE

Robinia akacjowa:

Wydajność miodowa: 600-1800 kg/ha z zarośli, nawet do 7 kg dziennie;

                                50-100 hg/ha

Wydajność pyłkowa: 10-20 kg/ha

Termin kwitnienia: 28 maj

Robinia pseudoacacia; https://www.wikipedia.org/

Pąki kwiatowe wrażliwe na wiosenne przymrozki mogą przemarzać, co znacznie ogranicza jej wydajność. Z tego powodu akacja niekiedy w ogóle nie zakwita.

Specyficzna na budowa kwiatu sprawia, że chłodniejsze dni, gdy turgor płatków jest wysoki, dostęp do miodników jest utrudniony. Przy wysokiej temperaturze i wilgotności powierza zbieraczkom o wiele łatwiej jest dostać  się do nektaru.

W zwartych skupiskach leśny stwarza się korzystniejszy mikroklimat, niż na otwartej przestrzeni.

Pożytki akacjowe wymagają dużej przezstrzeni w ulu.

Przy intensywnych zbiorach pszczoły zasklepują plastry zanim miód osiągnie pełną dojrzałość.

Niedostateczne przerobienie wysoko-sacharozowego nektaru powoduje, że niekiedy miód towarowy z akacji przekracza dozwoloną ilość sacharozy wynoszącą 10%.

Maliny:

Wydajność miodowa: 71 kg/ha, dziennie nawet do 7 kg; hodowlane 150-250 kg/ha, a leśne 50-200 kg/ha

Wydajność pyłkowa: 2-20 kg/ha

Termin kwitnienia: 26-28 maja, przez prawie 3 tygodnie.

Rubus idaeus; https://www.wikipedia.org/

Kwiaty malin nektarują bardzo obficie, a nektar zawierający do 30% cukrów jest bardzo wodnisty i wymaga do zmagazynowania sporej powierzchni w ulu.

Malina uprawna nektaruje przez cały dzień, a nawet w nocy, toteż na malinach można zauważyć zbieraczki pracujące w blasku księżyca.

U malin występuje zjawisko naprzemiennego kwitnienia, które objawia się aż    3-krotnym zwiększeniem ilości kwiatów w latach obfitych, w stosunku do słabszych okresów wegetacyjnych.

Nektarowaniu malin sprzyja słoneczna pogoda i ograniczona wilgotność powietrza oraz odpowiedni stan wilgoci w glebie.

Niższa temperatura nie działa ograniczająco na wydzielanie nektaru, a wręcz je wzmaga.

Na 1 ha rozstawia się 2-3 ule.

Miód malinowy jest jasny, posiada lekko kwaśny smak i krystalizuje w drobny krupień.

POŻYTKI NEKTAROWE PEŁNI LATA

Koniczyna biała:

Wydajność miodowa: 92 kg/ha; 80-120 kg/ha

Wydajność pyłkowa: 29 kg/ha; 20-30 kg/ha

Termin kwitnienia: od 25 czerwca przez około 60 dni
Koniczyna czerwona ze względu na utrudniony dostęp do nektaru daje znikomy pożytek dla pszczół. Nadają się do niej jedynie rasy kaukaskie i kraińskie oraz krzyżówki z kaukaskimi. Susza w lipcu sprawia, że podczas drugiego kwitnienia koniczyny czerwonej kwiaty rozwijają się nie w pełni ułatwiając przy tym zbieraczkom dostęp do miodników.

Trifolium rapens; https://www.wikipedia.org/

Lipa:

Wydajność miodowa: 92 kg/ha; 80-100 kg/ha

Wydajność pyłkowa: ok. 59 kg/ha, jednak ze wzg. na dużą zawartość szczawianów wapnia, nie jest użyteczny dla pszczół

Termin kwitnienia: połowa czerwca, jednak duży wpływ na termin kwitnienia ma pogoda i stanowisko. Lipy kwitną przez ok. 6 tygodni.

Tilia cordata; https://www.wikipedia.org/

Tilia platyphyllos; https://www.wikipedia.org/

Ze względu na płytką budowę pylników, silnie wiatry i słońce wysuszają, a deszcze mogą powodować wypłukanie nektaru.

Kilka do kilkanaście dni przed kwitnieniem pojawia się spadź. Przy odpowiedniej pogodzie jest ona bardzo obfita(wydzielana przez zdobniczkę lipową). Jednak lipy najobficiej spadziują w lipcu i w tym samym okresie produkują też sporą ilość pyłku.

Miód lipowy jest w większym stopniu miodem spadziowym, niż nektarowym. Miód z lipy ma jasnożółty po złocisty kolor, silny, charakterystyczny zapach i smak. Krystalizuje krupkowato.

Facelia błękitna:

Wydajność miodowa: od 36,2 kg/ha, przy siewie końcem lipca, do 251 kg/ha przy siewie końcem kwietnia; 150-300 kg/ha

Wydajność pyłkowa: 245-1077 kg/ha; 150-300 kg/ha

Termin kwitnienia: 5 do 30 czerwiec lub jako poplon jesienią w 6 tygodni od siewu

Phacelia tanacetifolia; https://www.wikipedia.org/

Uprawiana na paszę, jako poplon, a także w sadach. Kwitanie po 6 tygodniach od siewu, przez okres 4-6 tygodni, nektarując w godzinach od 8 do 19.30, najintensywniej w godzinach południowych.

Zbiory zgromadzone przez pszczoły na facelii idealnie nadają się do zimowania.

POŻYTKI NEKTAROWE PÓŹNEGO LATA

Gryka:

Wydajność miodowa: 113-494 kg/ha; 100-250 kg/ha

Wydajność pyłkowa: 62-324 kg/ha; 60-300 kg/ha

Termin występowania pożytku: zależny od terminu siewu, rozpoczyna się od 25 czerwca a kończy 10 lipca i trwa 3 tygodnie. Uprawiana jako poplon po rzepaku, życie, czy jęczmieniu, kwitnie od sierpnia do września i charakteryzuje się niższą wydajnością.

Fagopyrum esculentum; https://www.wikipedia.org/

Na glebach lekkich u gryki zanika nektarowanie.

Przy suszy gryka wydziela nektar jedynie od świtu do godziny 10-11, podczas występowania rosy. Przy wysokiej wilgotności powietrza trwa to cały dzień.

Późnym latem obniżająca się temperatura w ciągu dnia działa również ograniczająco na czas lotów zbieraczek, co zmniejsza zbiory z poplonu gryki.

W okresie kwitnienia gryki następuje szczyt rozwojowy rodzin, toteż zmaga się ich agresywność, potęgowana okresami bezpożytkowymi wywołanymi suszą, a intensywny zapach nektaru przyczynia się do rabunków.

Niektórzy twierdzą, iż niepokój powoduje także jednorodność pokarmu na plantacjach.

Na 1 ha ustawia się do 4 rodzin pszczelich.

Miód z gryki jest ciemny, prawie czarny, po dość szybkim skrystalizowaniu staje się ciemnobrązowy i gruboziarnisty o specyficznym, ostrym smaku i zapachu.

Wrzos:

Wydajność miodowa: 50-120 kg/ha

Wydajność pyłkowa: duża

Termin kwitnienia: od 10 sierpnia do 5 września

Calluna vulgaris; https://www.wikipedia.org/

Wrzosowiska niskie rosną na torfach, a wrzosowiska wysokie na piaskach. Wrzosy wysokie lepiej nektarują w lata deszczowe, a  niskie w lata suche.

Wydzielanie nektaru jest intensywniejsze przy słonecznej pogodzie i dużej wilgotności gleby.

Pożytki wrzosowe generują duże straty w pogłowiu pszczelim, ze względu na obecność pajęczyn na roślinach i na pojawiające w czasie kwitnienia przymrozki i zimne wiatry. Zaleca się stosowanie osłon na pasiekach od strony północno-zachodniej.

Miód wrzosowy jest jasny, galaretowaty i trudno się go odwirowuje i wymaga rozluźniania.

POŻYTKI SPADZIOWE

Spadź produkują owady z rzędu pluskwiaków: mszyce, czerwce i miodówki.

Występują licznie przy sprzyjającej pogodzie i ograniczonym występowaniu naturalnych wrogów. Optymalna temperatura 25-30⁰C, wilgotność względna powietrza 70%.

Dlatego zwykle w latach następujących po intensywnym występowaniu spadzi obserwuje się spadek jej produkcji, spowodowany szybkim wzrostem liczebności naturalnych wrogów producentów spadzi.

Pluskwiaki wysysają soki roślinne z łyka, filtrują je, wynikiem czego, zmniejsza się w nich zawartość białka, a ich skład wzbogacają enzymy i cukry. Białka te są trawione przez ciało owada. Sok przechodząc przez układ pokarmowy gromadzi się w jelicie, a następnie jest wydalany przez odbyt, skąd wydzielany jest na liście, gałęzie, a także opada na ziemie.

                                                                          

Wzmagają spadziowanie	Ograniczają spadziowanie
Delikatne i ciepłe deszcze	Intensywne deszcze i burze (intensywne burze zmywają osobniki dorosłe i ograniczają produkcje nawet na 2 tyg.)
Wilgotne wiatry zachodnie i południowe	Suche wiatry wschodnie i północne
Lata mokre	Lata suche i chłodne
	Wysoka temperatura w lecie, powyżej 300C.
Duża aktywność słoneczna	Mała aktywność słoneczne
Ograniczona wysokość nad poziomem morza(większe zasoby wód w glebie)	Tereny wysokogórskie (wysokość powyżej 800 m n.p.m. jest granicą występowania spadzi)
Poprzedzająca w roku ubiegłym sucha i ciepła jesień.	Poprzedzająca w roku ubiegłym wilgotna i chłodna jesień.

Obfite spadziowanie występuje średnio co 4-5 lat. Między godziną 21 a 4 rano jest ono największe.

Spadź na drzewach iglastych występuje najobficiej, kiedy w danym roku zaobserwujemy wilgotny maj i czerwiec, po których następuje  ciepły i suchy lipiec i sierpień. Jednak i od tego zdarzają się ustępstwa.

W rejonach, gdzie spadź występuje, pojawia się ona corocznie, jednak nie zawsze daje miód towarowy. Mimo tego jednorazowa wydajność  spadziującego lasu, sięgająca 700-1000kg, zachęca do włożenia wysiłku w przygotowaniu pasieki na takie pożytki.

Spadź z drzew iglastych

Abies alba: zasięg występowania; www.atlas-roślin.pl

Jodła spadziuje od połowy lipca do początku października. W starszych, zwartych drzewostanach, gdzie deszcze nie docierają do wszystkich pięter igieł, jest jej o wiele więcej. Miód towarowy uzyskuje się, gdy na 1m gałązki przypada 10 mszyc. Naturalnym sprzymierzeńcem mszycy zielonej jest mrówka rudnica. Jej obecność zwiększa zbiory miodu o ponad 50%.

1ha jodły dostarcza od 700 do 900 kg spadzi.

Spadź na modrzewiu pojawia się od czerwca do końca sierpnia.

Z drzew iglastych spadź występuje również na świerku i sośnie.

Sosna spadziuje rzadko, ale porasta duże areały.

Spadź z drzew liściastych

Z lipy spadź pojawia się prawie corocznie, tuż przed kwitnieniem i w jego trakcie, nawet podczas upałów.

Lipcowa spadź pojawia się również na: czereśniach, gruszach, śliwach, morelach i brzoskwiniach. Spadź zbierana w sadach nie ma znaczenia towarowego, jednak może być przyczyną zatrucia pszczół owadobójczymi środkami ochrony roślin.

Spadź na wierzbach występuje od czerwca do sierpnia i daje dość sporo pożytku w zwartych skupiskach tych drzew.

Do spadziujących drzew liściastych zaliczamy również leszczynę, topolę osikę, olchę, klon, buk, dąb, grab, czeremchę, berberys, kruszynę, bez lilak, brzozy i inne.

Spadź z roślin trawiastych

Spadź z roślin trawiastych nazywana jest rosą miodową i wydzielana jest przez grzybnię bławinki czerwonej, przetrwalnikującej w formie sporyszu. Jest ona bardzo chętnie odwiedzana przez pszczoły.

Literatura:

Mackiewicz J.: Pasieka wędrowna. PWRiL, Warszawa 1988.

Gekeler W.: Pszczoły, poradnik hodowcy. Wydawnictwo RM, Warszawa 2007.

Trzybiński S.: Współczesna gospodarka pasieczna. Rok w pasiece. Wydawnictwo BE & HONEY Sp. Z o. o. 2013.

Ostrowska W.: Gospodarka pasieczna. PWRiL. Warszawa 2013.

Obrazy: wikipedia